Hier volg ‘n kort verduideliking van metrum en versvoete.
Prosodie is die leer van maat of ritme – studie van taalritme.
Ritme kan enige patroon aanneem.
In digkuns (poësie) word ritme metrum genoem. Metrum het ‘n gestandaardiseerde, vasgestelde patroon of “ritme”
Dit word saamgestel of gegroepeer deur beklemtoonde en onbeklemtoonde lekkergrepe.
(In Engels word die beklemtoonde lettergreep met ‘n (S) en die onbeklemtoonde lettergreep met ‘n (U) aangetoon.)
Metriek (die maatsoort waarin ‘n versreël geskryf is), is ‘n baie belangrike faktor in poësie. Hier speel die rympatroon ook ‘n groot rol om die gedig ritmies en vloeibaar te maak.
Meter is gebasseer op beklemtoonde en onbeklemtoonde lettergrepe. (Sillabes)
Die nadruk (beklemtoning) van lettergrepe kan in drie dele opgedeel word.
1) Digters plaas die klem op woorde soos wat dit in die normale taalgebruik voorkom
2) Digters plaas klem op woorde of lettergrepe wat hulle wil uitlig of benadruk (beklemtoon)
3) Hulle span digtersvryheid in om die lettergrepe wat die ritme bewerkstellig só toe te pas dat dit die ritme komplimenteer.
Wanneer ‘n digter kinderversies skryf, kan gebruik gemaak word van een metriese vorm, maar dit sal gou eentonig raak wanneer ‘n hele gedig in dieselfde metriese patroon geskryf word.
Metrum word in “voet” gemeet, daarom praat ons van ‘n “versvoet”.
(‘n Kombinasie van een sterk beklemtoonde lettergreep met een of meer swak beklemtoonde lettergrepe.)
n Versreël bestaan uit “eenhede” van versvoete. So word ‘n versreël saamgestel wat bestaan uit ‘n “groep” versvoete.
‘n Goeie gedig bevat ‘n variasie van versvoete wat in verskillende versreëls gebruik word.
Hier volg die verskillende name of strukture van versvoete:
1) Die spondee. DUM-DUM
‘n Versvoet bestaande uit twee lang- of twee beklemtoonde lettergrepe. Die woord “spondee” is ‘n
goeie voorbeeld.
2) Jambe. (iambus) da-DUM
‘n Versvoet wat bestaan uit ‘n swak beklemtoonde lettergreep gevolg deur ‘n sterk beklemtoonde lettergreep. Die woord “gevaar” is ‘n voorbeeld van ‘n jambe. Die heffing val op “-vaar”.
3) Pyrric. (dibrach) da-da
‘n Versvoet wat bestaan uit twee agtereenvolgende onbeklemde lettergrepe. Woorde soos “sissie” en vissie kan hier werk.
4) Daktiel. (daktilus) DUM-da-da
‘n Versvoet wat bestaan uit een beklemtoonde, gevolg deur twee onbeklemtoonde lettergrepe. Die woord “moddervet” is ‘n voorbeeld.
5) Trogee. DUM-da
‘n Versvoet wat bestaan uit een beklemtoonde, gevolg deur een onbeklemtoonde lettergreep. Voorbeeld: skaakmat, dogter
6) Amphimacer. DUM-da-DUM
‘n Versvoet wat bestaan uit ‘n onbeklemtoonde lettergreep tussen twee beklemtoonde lettergrepe. Woord: dogmatiek
7) Choriamb. DUM-da-da-DUM
‘n Versvoet wat bestaan uit twee onbeklemtoonde lettergrepe tussen twee beklekmtoonde lettergrepe. Woord: dokumentêr, dogmatiseer
8) Anapes. da-da-DUM
‘n Versvoet van drie lettergrepe waarvan die laaste lettergreep die klem dra. Woord: anargie
9) Amfibrag. da-DUM-da
‘n Versvoet van drie lettergrepe waarvan die middelste lettergreep die klem dra. Woord: vergewe, belewe, belegging.
Afhangende uit hoeveel versvoete ‘n versreël bestaan, kry die versreël ‘n soortgelyke naam. Bv. ‘n Versreël wat uit vier versvoet-eenhede bestaan word ‘n tetrameter, vyf versvoete ‘n pentameter, ens genoem.
Ek nooi almal uit om saam te gesels. Help my asseblief om die artikel te verbeter en bring gerus nog inligting.
